POLANA
gmina Czarna
Polana to malowniczo położona wieś w gminie Czarna, w powiecie bieszczadzkim, usytuowana pomiędzy potokami Głuchy i Czarny, na obrzeżu Parku Krajobrazowego Doliny Sanu. Wzmiankowana po raz pierwszy w 1486 r. stanowiła część dóbr szlacheckich rodziny Kmitów. Już w XVII w. wieś była największym skupiskiem ludności polskiej w górnej części Bieszczadów. Z tej to właśnie przyczyny około 1712 roku Franciszek Urbański ufundował tu pierwszy kościół, zaś jego potomkowie parafię. Polana stanowiła siedzibą najstarszej i największej obszarowo parafii rzymskokatolickiej, rozciągającej się od Ustrzyk Górnych po Jasień i Wołkowyję. Wieś ta była w Bieszczadach jedną z największych miejscowości ze swoją historyczną odrębnością, co miało to wpływ na jej unikatowe dzieje. Rozwinięta gospodarczo, oświatowo, kulturalnie i patriotycznie była ewenementem w bieszczadzkiej społeczności. Dziś Polana jest wsią rolniczą z dużym zapleczem turystycznym, zapewniająca wypoczynek na miejscu, ale będąca też zapleczem rekreacyjnym do wypadów w góry i nad pobliskie Jezioro Solińskie.
Przez wieś biegnie tzw. Mała Pętla Bieszczadzka – droga wojewódzka nr 894. Pod względem urbanistycznym w miejscowości przeważa zabudowa zwarta, zagrodowa. Dominują budynki murowane, nie brakuje tu jednak zabudowy drewnianej, w tym obiektów zabytkowych. Ciekawą historię ma za sobą budynek świetlicy wiejskiej. To okazały budynek w centrum wsi, którego fundamenty postawił w 1938 r. Związek Strzelecki Strzelec. Po wojnie budowa została dokończona przez sowietów i powstał wówczas okazały dom ludowy. Za pokrycie dachu posłużyła blacha z rozebranego kościoła rzymskokatolickiego. Świetlica od lat służy wszystkim mieszkańcom Polany. W budynku świetlicy znajduje się także biblioteka oraz izba historyczna – Polańskie Zbiory Historyczne. Założycielką Zbiorów jest Maria Faran, miłośniczka historii regionu, propagatorka śladów polskości na tym terenie. Pani Maria dzięki swojej ogromnej wiedzy i pasji, zafascynowała mieszkańców wsi dziedzictwem swojej wioski i pociągnęła do pracy wolontariackiej. To wokół niej zawiązała się grupa inicjatywna, w której gromadzą się lokalni działacze.
W centrum wsi znajduje się najciekawszy obiekt zabytkowy w Polanie – dawna cerkiew greckokatolicka pw. św. Mikołaja, uznana za najstarszą w Bieszczadach. Cerkiew polańska wzmiankowana jest po raz pierwszy w 1533 roku. Obecna zbudowana została w 1790 roku, a odnowiona w 1922. Według tradycji ustnej świątynia ta była pierwotnie kościołem rzymskokatolickim, który miejscowy dziedzic oddał Rusinom za pomoc przy budowie nowego kościoła o innej lokalizacji. Na położonym obok cmentarzu zachowało się kilka nagrobków. Przy cerkwi stoi drewniana dzwonnica o konstrukcji słupowo-zrębowej zbudowana na planie kwadratu, z 1 połowy XX w. W 2024 r. zostały przeprowadzone prace remontowo- konserwatorskie przy dzwonnicy.
Nieopodal na niewielkim wzniesieniu zachowała się murowana dzwonnica parawanowa z lat 80. XIX wieku dawnego kościoła rzymskokatolickiego w Polanie (który istniał do 1951 roku). Do dzisiaj zachowały się podziemia kościoła, fragmenty fundamentów, wspomniana dzwonnica, kilka nagrobków na cmentarzu obok kościoła oraz pomnikowe lipy. W 2010 roku siłami społecznymi przeprowadzono prace zabezpieczające nagrobki i pozostałości po kościele. W 2024 r. zostały przeprowadzone prace remontowo- konserwatorskie dzwonnicy.
Niewątpliwym atutem miejscowości jest jej położenie. Krajobraz wsi sprawia, że z wielu miejsc roztaczają się wspaniałe widoki. Przez Polanę biegnie niebieski szlak turystyczny pieszy i ścieżka historyczno-przyrodnicza Jaskinia w Rosolinie. W ostatnich latach został poprowadzony z Polany Szlak Papieski, upamiętniający dwudniowe przejście biskupa Karola Wojtyły z grupą krakowskich studentów w sierpniu 1960 roku. W 2023 r. Grupa Inicjatywną Wsi Polana w partnerstwie z SP w Polanie, Gminą Czarna oraz z Polańskimi Zbiorami Historycznymi wytyczyła 8 szlaków spacerowych wokół Polany.
Polana jest też atrakcyjnym ośrodkiem jeździeckim zapewniającym wczasy w siodle i naukę jazdy konnej. Mieści się tutaj stadnina koni, która od ponad 35 lat zajmuje się hodowlą hucułów w Bieszczadach.
W miejscowości od wielu lat mają miejsce różne cykliczne wydarzenia kulturalne, t.j.: Koncert To dla Was gramy Przyjaciele, Bieg Pamięci Żołnierzy Wyklętych Tropem Wilczym, Dzień Dziecka, Dożynki Parafialne, Święto Jabłka, Orszak Trzech Króli, jasełka bożonarodzeniowe oraz inne okolicznościowe wydarzenia.
Mieszkańcy wsi Polana od zawsze dbali o kulturę i tradycję swego regionu. Ośrodkami skupiającymi miłośników historii i tradycji są w głównej mierze Parafia Polana (prowadzona przez Towarzystwo Salezjańskie) oraz Szkoła Podstawowa w Polanie (prowadzona przez stowarzyszenie EDUKATOR w Łomży). W działania inicjowane przez te instytucje włączają się liczne stowarzyszenia i grupy nieformalne, tj. Grupa Inicjatywna Wsi Polana, Stowarzyszenie Nasza Polana, Harcerska Drużyna Bartoszowa działająca przy szkole w Polanie, Ochotnicza Straż Pożarna w Polanie, Koło Gospodyń Wiejskich w Polanie, chór parafialny oraz inicjatywa społeczna Polańskie Zbiory Historyczne w Polanie.
